پایش خشکسالی هواشناسی با استفاده از شاخص spi وتاثیر آن بر عملکرد گندم دیم استان آذربایجان شرقی

محیطی که در آن زندگی می کنیم، مجموعه ای از عامل های (سازه های) گوناگون، از جمله پدیده های مربوط به وضعیت جوی و آثار اقلیمی است. برای تامین زندگی بهتر و تولید بیشتر، بویژه در بخش کشاورزی که بشدت تنگاتنگ تابع تغییرها و رخدادهای جوی است، باید به هوا، دانش هواشناسی و کاربرد آن در کشاورزی توجه بیشتر ی مبذول گردد . عنصر بارش یکی از عناصر مهم اقلیمی است که از دیر باز مورد توجه بشر بوده است. اهمیت زیاد این عنصر از یک طرف و نوسان های فراوان آن از طرف دیگر سبب شده است که اقلیم شناسان و دانشمندان علوم کشاورزی به دنبال روش هایی برای بیان ویژگی های بارش و به نحوی مدل بندی آن باشند. خشکسالی یک رویداد اقلیمی است که ویژگی های آن را مدت، استمرار، شدت و وسعت منطقه تحت پوشش تشکیل می دهد.آثار زیانبار خشکسالی، در صورتی که از نظر زمانی و مکانی دارای دوام و وسعت قابل ملاحظه ای باشد، کمتر از خسارات ناشی از سیل و طغیان رودخانه ها نیست. منتها اثرات منفی سیل به سرعت و به صورت سانحه ای آشکار و گذرا نمایان می گردد، در حالیکه اثر خشکسالی تا حدودی تدریجی بوده امّا تا مدت نسبتاً زیادی پایدار است. بدیهی است که بی نظمی ها و نوسان ها در روند عناصر آب و هوایی مانند دما، بارندگی و شدت تبخیر، عامل عمده بروز خشکسالی است. در این تحقیق سعی می شود به بررسی خصوصیات و ویژگی های خشکسالی هواشناسی در مقیاس فصلی برای استان آذربایجان شرقی طی دوره آماری 26 ساله(1385-1360) به کمک شاخص spi پرداخته و ضمناً با مطالعه وضعیت کشت گندم دیم و تغییرات عملکرد محصول، به خصوص،در پی بروز خشکسالی های هواشناسی، ارزیابی و بررسی تاثیر خشکسالی بر بخش کشاورزی منطقه صورت خواهد گرفت. دراین راستا با استفاده از روش های آماری وگرافیکی و پهنه بندی مناطق خسارت دیده به کمک سامانه اطلاعات جغرافیاییgis، وضعیت بخش کشاورزی در پی بروز خشکسالی های هواشناسی به تصویر کشیده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهند که، باتوجه به خشکسالی های به وقوع پیوسته در دهه های اخیر، فراوانی وقوع آن ها در ماه های مختلف طی فصل رشد گندم دیم یکسان نبوده و از شدت و ضعف های متفاوتی برخوردارند. همچنین تداوم خشکسالی ها، قبل و یا حین فصل رشد گیاه گندم به شدت بر عملکرد محصول تاثیر گذار بوده و به دلیل شرایط اقلیمی و توپوگرافیکی منطقه، مناطق مختلف محدوده مطالعاتی، تحت تاثیر خشکسالی با شدت های متفاوت قرار گرفته اند.